نشریه پژوهش در مهندسی عمران و معماری ایران
پیاپی 5 (تابستان 1396)

افزایش ریزگردها در سالهای اخیر در جنوب ایران و کشورهای خاورمیانه موجب توجه به روش های جدید کنترل و مهار آنها شده است. در این مقاله ضمن مروری بر منشا ایجادریزگردها به بررسی تحقیقات صورت گرفته بر روی مکانیزم فرسایش، عوامل تاثیرگذار بر فرسایش بادی، مکانیزم جریان ریزگردها و روش های کنترل آنها پرداخته شده است. از بین روش های به روز مهار ریزگردها به بررسی پلیمرهای تولید شده برای این منظور پرداخته شده است که از آن جمله میتوان به پلیاکریل آمید و پلیوینیل استات اشاره نمود. همچنین محققان ایرانی با استفاده از ضایعات ساختمانی و پلیمرهای موجود اقدام به کنترل ریزگردها نموده اند که استفاده از درصد مناسبی از این مواد میتواند ریزگردهای ناشی از فرسایش بادی را تا 90 %کنترل نماید.

تدوین برنامه فیزیکی و تعیین سطوح کتابخانه های عمومی به حوزه، خصوصیات عملکردی، میزان تجهیزات و امکانات آنها بستگی دارد. طراحی کتابخانه ها با توجه به حوزه دسترسی آنها باعث می شود که کتابخانه مورد نظر بسته به شعاع سرویس- دهی دارای ریزفضاهای متفاوتی باشد؛ چنانچه ممکن است اگر به این مهم توجه نشود کتابخانه ای با فضاهای غیر ضروری طراحی و ساخته شود که همیشه مقرون به صرفه نیست. بین جمعیت استفاده کننده از خدمات کتابخانه و ریزفضاهای آن ارتباط وجود دارد. بیشتر پژوهشگران تنها اشارهای به این موضوع نموده اند ولی به بستر شکل گیری آن توجهی ننموده اند. این پژوهش برای نخستین بار روش تعیین فضاهای مورد نیاز کتابخانه ها را برای جمعیت 15000 نفر مورد بررسی قرار میدهد. نوشتار پیشروی برمایه داده های کتابخانه ای و مشاهده بنا نهاده خواهد شد. حوزه دسترسی کتابخانه های مختلف مورد شناخت و بررسی قرارگرفت، ریزفضاهای کتابخانه هایی که در حوزه دسترسی متفاوت هستند هم مطالعه شد و این دو مورد درهم آمیخت. این مقاله برآن است تا با بررسی تاثیر جمعیت استفاده کننده از خدمات کتابخانه بر ریزفضاهای آن، معماران را به سمت آفرینش فضاهای مفید و قابل استفاده سوق دهد. در این مقاله ابتدا به معرفی فضاهای مورد استفاده برای کتابخانه های با حوزه های جمعیتی متفاوت و سپس تعیین ریزفضاهای مناسب برای حوزه جمعیتی 15000 نفر پرداخته خواهد شد. با بررسی های به عمل آمده آشکار شد که براساس تفکرات عوام مردم بسیاری از ریز فضاهای کتابخانه برای این حوزه جمعیتی ضروری نمیباشند.

بافت های فرسوده و قدیمی شهر ایالم که به دلیل قدمت زیاد از بافتهای فرسوده شهری به شمار میرود و به علت کمبود امکانات و خدمات و تجهیزات شهری در این بافتها از یک طرف، و نفوذ کاربری های تجاری و فرامنطقه ای از طرف دیگر، بخش زیادی از ساکنان قدیمی این محالت را ترک کرده و واحدهای مسکونی به خصوص در لبه های محله تبدیل به انبار وکارگاه و سکونتگاه گروه های کم درآمد شهری شده است. از این رو بخشی از واحدهای مسکونی درون بافت مخروبه و متروکه شده و به صورت مامن و مسکن معتادان، فروشندگان و توزیع کنندگان مواد مخدر و مجرمین و کجروان اجتماعی درآمده و باعث ناامنی اجتماعی و در نتیجه دامن زدن به گریز جمعیت از آن شده است.مقاله حاضر به تبیین اهمیت مشارکت در امر مدیریت ساخت در بافت های فرسوده پرداخته و سعی در بررسی عوامل موثر بر مشارکت ساکنین بافت فرسوده دارد. اطالعات موردنیاز تحقیق، از طریق تکمیل پرسشنامه، انجام مصاحبه و مشاهده جمع آوری شده اند. اطلاعات حاکی از آن است که ضعف اقتصادی ساکنین مهم ترین عامل پیش روی بهسازی -نوسازی بافت فرسوده این محالت است.عالوه بر ضعف اقتصادی ساکنین، عدم اطلاع رسانی، آموزش و ترویج اطالعات در زمینه بافت های فرسوده و بهسازی و نوسازی شهری، موجب فقرفرهنگی -اطالعاتی ساکنین در این زمینه شده است .در نهایت پس از تحلیل یافته ها، پیشنهاد هایی کاربردی بر اساس نیازهای بافت و پیشنهادهای مردم جهت بهسازی - نوسازی بافت فرسوده بر پایه مشارکت ساکنین آن ارایه شده است

ریزشمع ها دارای قطر کوچکی هستندکه با لحاظ تقویت کننده در محل و ایجاد یک محیط پیوندی بین مصالح فولادی و خاک از طریق تزریق دوغاب می توانند در موارد خیلی زیادی از جمله بهسازی خاک،افزایش ظرفیت بابری و کنترل نشست پذیری خاک جهت تقویت پی های موجود موثر واقع شوند. ریزشمع ها موجب پایداری نهایی خاک درمقابل بارهای فشاری ،کششی ،بالازدگی و بارهای جانبی می شوند. نی خیزران با طول بلند و باریک و پوشش گیاهی انبوه در اکثر مناطق جهان یافت می شود قطر متوسط آن بین 25 تا 50 میلیمتر می باشد . بدلیل کثرت استفاده از خیزران در کشورهایی مانند هند این گیاه در زبان محلی به طالی سبز مشهور است. این گیاه در طبیعت بدلیل قابلیت تجزیه و بازیافت بودن موجب جذب مواد شیمیایی موجود در آب و خاک و همچنین کاهش گرمایش زمین می گرد. در این مقاله ابتدا مروری بر ریزشمع ها و کاربرد آنها صورت پذیرفته و در ادامه پتانسیل استفاده از نی خیزران بعنوان ریز شمع مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته است

انجام مطالعات بر روی عملکرد شمعها با توجه به رواج استفاده روزافزون از انواع پیهای عمیق یک ضرورت جدی است، لیکن با عنایت به هزینه و سختی کار آزمایش شمع، مدلسازی عددی و مدل فیزیکی کوچک مقیاس مورد توجه قرار گرفته است. در این تحقیق چند نوع از رایجترین مدلسازی بر روی شمعها مطالعه شده و مزایا و معایب آنها مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین یک مدلسازی عددی نیز به کمک نرم افزار اجزا محدودی ABAQUS انجام شده است. نتایج بررسی حاضر نشان داده است که از بین مدلسازیهای فیزیکی، استفاده از دستگاه فشار همه جانبه مخروطی (FCV) روشی مناسب برای مطالعه بر روی شمع های کوچک مقیاس میباشد. نتایج مقایسه ای برخی از مدلهای شمع در FCV و تحلیل عددی نیز ارایه شده اند.

پدیده خوردگی مشکلات مخربی را برای انسان ایجاد می نماید. این اثرات نامطلوب را می توان در تخریب ساختمان ها، پل ها، تاسیسات بندری و شهری و نیز واحدهای صنعتی مشاهده نمود. در تعریف خوردگی می توان از دو جمله زیر استفاده نمود. 1 -انهدام و زوال یک ماده در اثر واکنش با محیط اطراف 2 -از بین روفتن مواد در اثر عواملی که صد در صد مکانیکی نیستند. استفاده از پودر سنگ آهک به جای بخشی از سیمان در بتن از دو دهه پیش در جهان شروع شده است و هر روز بر میزان استفاده از آن افزوده میشود. در ایران نیز به دلیل وجود ضایعات نسبتا زیاد پودر سنگ آهک و منجمله در سنگ بریها، استفاده از این مصالح در ساخت بتن بسیار مفید خواهد بود؛ زیرا هم باعث جلوگیری از آلودگی محیط زیست میشود و هم باعث ارزانتر شدن قیمت نهایی بتن میگردد.در این مقاله دوام بتنهای حاوی سرباره و پودر سنگ آهک، در محیط های سولفات منیزیم 5 درصد، سولفات سدیم 5 درصد و آب خالص موردبررسی قرار گرفت .به این منظور 18 طرح اختالط، شامل بتنهای حاوی 15و30 درصد پودر سنگ جایگزین سیمان در 3 حالت بدون سرباره، 10 درصد سرباره جایگزین سیمان و 20 درصد سرباره جایگزین سیمان در نظر گرفته شد. برای ساخت این بتن ها از سه نسبت آب به سیمان و 3/0 ، 4 /0 و5/0 استفاده شد. نتایج نشان می دهد که استفاده ازترکیب 10 % سرباره و 15 % پودر سنگ آهک جایگزین سیمان، ضمن اقتصادی کردن طرح مخلوط، سبب افزایش داوم بتن ها می شود.

نور برای بشر از آغاز زندگی ابزاری بوده که توسط آن می توانستند محیط و فضا را درک کنند و آن را بشناسد. نور طبیعی روز برای انسان جهت تامین نیازهای روانی و جسمی ضروری است. اشکال فضایی توسط نور و چگونگی تابش آن به وجود می آیند. تاثیر نور در معماری بسیار مهم است و از گستردگی معنایی انکار ناپذیری برخوردار است. با پایان یافتن روز، زندگی پایان نیافته و تا ساعاتی از شب در خیابان ها زندگی اجتماعی و اقتصادی جریان دارد. نور مصنوعی به جریان این زندگی کمک می کند. توجه به پژوهش های معماری و نورپردازی در سال های اخیر نشان می دهد که این نورپردازی در بناها به دلیل عدم وجود قانون جهت دهنده و هدایت گر و عدم آگاهی از ماهیت هنری این امر نورپردازی ها سلیقه ای انجام می شود، که این امر باعث آشفتگی بصری در چهره شبانه ساختمانها و در نهایت شهر شده است. نورپردازی صرفا نصب چراغ و ریسه به ساختمانها نیست و عالوه بر ماهیت تزیینی به هویت و سیمای شهر نیز مربوط می شود. تحقیق حاضر با هدف بررسی چگونگی نورپردازی جداره های مسکونی و تطبیق آن با هویت و کالبد بنا و شهر می باشد تا با رعایت اصول و ضوابط نورپردازی در ساختمانها و طراحی نورپردازی از مرحله طراحی پالن و نما و همگام با طراحی معماری، نظم و اصولی هماهنگ به چهره شبانه شهر بخشیده شود. مقاله حاضر با رویکرد تحلیلی و بررسی نمونه هایی از نورپردازی جداره های بناهای مسکونی به ارایه راهکارهایی جهت بهبود کیفیت بصری می پردازد.

در نتیجه جهانی شدن، رقابت در میان شهرها به سرعت افزایش یافته است. شهرها در سراسر جهان به طور فزاینده ای از فرهنگ برای ایجاد و تعریف برند خود استفاده می کنند: ممکن است برخی از شهرها به ویژه آنهایی که به تازگی ساخته شده اند، برای ساخت هویت خود هدف گذاری کنند، و تعدادی دیگر بازسازی تصویر رو به زوال رفته خود را خواهان باشند. بیشتر شهرهای در حال توسعه حتی آن هایی که همیشه به هنر نسبتا بی تفاوت بوده اند در حال حاضر به بازآفرینی فرهنگ مبنا علاقه مند شده اند، و الگوهای یکسانی را به تقلید از یکدیگر تکرا می کنند. پایتخت های بزرگ برای ساخت ساختمان های نمادینی سرمایه گذاری کرده اند  که اغلب به عنوان نشانه نامیده می شوند  که توسط معماران معروف غربی طراحی شده اند. در حال حاضر تمام مناطق فرهنگی در شهرهای مختلف تحت چنین توسعه ای است. چنین نوع سرمایه گذاری در درجه اول با رکود اقتصادی و میل به تنوع بخشیدن به اقتصاد شهری با جذب گردشگر و سرمایه گذاری خارجی برانگیخته می شود، و سپس خواسته های اقتصادی قابل توجهی را در دل فرهنگ جای می دهد. با تمرکز بر روی چهار موضوع در محدوده زمانی معین، این مقاله با تجزیه و تحلیل انتقادی روش های مختلف بازآفرینی فرهنگ مبنا را مقایسه می کند و به دنبال ارزیابی نتایج آن ها در شرایط اجتماعی و اقتصادی، و همچنین پایداریشان در طول زمان می باشد. نمونه های انتخاب شده شهرهایی هستند که شهرت داشتن مراکز فرهنگی پر جنب و جوش را ندارند و در تالش برای بهبود تصویر بین المللی و اقتصادی خود با سرمایه گذاری در ساخت تسهیلات فرهنگی جدید به منظور تعریف نام تجاری جدید خودشان بعنوان مراکز فرهنگی هستند. این مقاله نمونه هایی از بیلبایو، گالسکو، نیوکاسل گیتشید و سنگاپور و شانگ های را مطرح می کند. علاوه بر این، در پرتو تجارب ذکر شده در باال، این مقاله به پروژه بزرگ مقیاس توسعه منطقه فرهنگی جزیره سعدیات در ابوظبی توجه می کند  که اکنون در حال ساخت است ، و سعی بر آن دارد تا نتایج احتمالی آن را مطرح می کند.

امروزه مهندسین و طراحان سازه طبق ضوابط نظام مهندسی مجبور به صرف نظر کردن از ظرفیت باربری جانبی واقعی سیستم سقف نوین دال مجوف یوبوت میباشند که باعث افزایش بیش از حد و غیراقتصادی شدن ابعاد المانهای سازهای میگردد. هدف از انجام این پژوهش، ارزیابی درصد واقعی مشارکت سیستم سقف دال مجوف یوبوت تحت بار جانبی زلزله از طریق مدلسازی واقعی عددی و المان محدود میباشد. به طور کلی در این تحقیق سیستم دال تخت-ستون که بیشترین کاربرد در این نوع سقفها را داراست، توسط 4 سازه سه بعدی یکطبقه که در طول دهانه و ضخامت دال مجوف یوبوت با یکدیگر تفاوت دارند در نرم افزار SAP2000 مدلسازی میشوند. هر سازه در دو حالت مدل میگردد که در حالت اول سقف یوبوت به صورت واقعی و دقیق در نرم افزار مدل میشود و در حالت دوم یک سقف توپر هم ضخامت دال موردنظر و با صرفنظر از سختی خمشی و باربری جانبی مطابق روش مرسوم طراحی این نوع از سازه ها، مدل میگردد. دو پارامتر تغییرمکان بام و لنگر پایستونها جهت مقایسه ی این دو حالت درنظر گرفته میشود. نتایج نشان میدهدکه بسته به دهانه و ضخامت دالهای یوبوت، چشم پوشی از سختی جانبی این نوع دال میتواند تا 17 درصد خطا در افزایش لنگر خمشی طراحی ستونها و تا 22 درصد خطا در افزایش تغییرمکان جانبی سازه را ایجاد نماید. در جهت اصلاح این موضوع ضرایب مشارکت دالها تحت بارهای جانبی برای سازه های موردنظر ارایه میگردد.

با توجه به تورم اقتصادی یک دهه اخیر و رشد روزافزون جمعیت، محدودیتهای عرضه مسکن، سودآور بودن بازار، عدم سوددهی بازارهای دیگر سرمایه گزاری و هزاران عامل دیگر بارها و بارها از سوی کارشناسان و مسئولان مطرح شده است. از جمله سیاستهایی که در این دوره مطرح گردید، بحث زمین با اجاره 99 ساله که نتیجه منتج از آن مسکن مهر میباشد. از این رو، این پژوهش سعی دارد تا نقش و جایگاه معماری را در ساخت مجموعه های مسکن مهر مورد بررسی قرار دهد و با استفاده از تجربیات آن موارد مورد استفاده در آینده را شرح دهد. بدینسان، هدف کلی مقاله بررسی موانع و مشکلات مسکن مهر و تحلیل فرآیند اجرای آن در سایت راه آهن شهر گرگان است. با توجه به هدف اصلی این مطالعه، تحقیق به لحاظ هدف از نوع کاربردی بوده و به لحاظ روش شناسی از نوع مطالعات توصیفی- تحلیلی می باشد. ارزشیابی میزان رضایت مندی و موفقیت با استفاده از مشاهده و مصاحبه رودررو با ساکنان مجتمع مسکونی مسکن مهر سایت مذکور صورت گرفته است. در این راستا ابتدا شاخصها و معیارهای مرتبط با مقوله مسکن مطلوب کالبدی از منابع معتبر خارجی و داخلی استخراج و با شرایط کشور تطبیق داده میشوند. سپس شاخصهای یاد شده با توجه به وضع موجود مورد استفاده قرار میگیرند و در نهایت راهکارهایی عملیاتی برای ارتقای وضعیت مسکن مهر پیشنهاد میگردد.